Basisinkomen: go wethouders, go!

Ondanks miljarden euro’s aan investeringen slagen we er maar niet in om genoeg mensen weer aan het werk te krijgen. Het sociale zekerheidssysteem moet daarom grondig herzien worden. En daarvoor is ruimte nodig voor innovatie. Aan wethouders de oproep om die ruimte nú te creëren.

Je hebt in de geschiedenis momenten van onvermijdelijke veranderingen. Veranderingen die niet kunnen uitblijven, omdat ‘het systeem’ volledig is vastgelopen. Zo is het moment bijna daar dat we afscheid nemen van een samenleving die draait op fossiele brandstoffen. De verandering zit hem niet in het nog efficiënter maken van het bestaande, maar in de radicale vernieuwing. Het gaat niet om de doorontwikkeling van de hybride auto, maar om de ontdekking van nieuwe energiebronnen of van de ontwikkeling van een volstrekt ander vervoerssysteem. Deze veranderingen komen van knappe koppen, van originele, onafhankelijke en ondernemende geesten. In de wereld van technologische vernieuwingen worden dit niches genoemd. In niches wordt, buiten het bestaande systeem, flink geëxperimenteerd en geblunderd, totdat één van de vernieuwingen doorbreekt en de wereld op zijn kop zet.

Ook in de sociale zekerheid lijkt het moment van de radicale verandering zich aan te dienen. Al jaren heeft Nederland een zeer grote groep mensen zonder werk. Wel of geen crisis, er zijn altijd wel zo’n 500 duizend tot 1 miljoen mensen in het land die een werkloosheids- of arbeidsongeschiktheidsuitkering ontvangen. In de afgelopen jaren zijn miljarden geïnvesteerd om hun deelname aan betaald werk te vergroten. Maar al die investeringen hebben nauwelijks geleid tot betere arbeidsmarktkansen of tot (meer) werk. Het systeem is volgens rechts en links volledig vastgelopen. Het produceert luilakken en ‘labbekakken’ - volgens werkgeversvoorzitter Hans de Boer - en is – aldus publicist Rutger Bregman - verworden tot een geldverslindende ‘werklozenindustrie’ van sociale diensten, re-integratiebedrijven en uitzendbureaus.

Doorgaan op de oude weg is geen optie

De wethouders van Utrecht, Tilburg en diverse andere gemeenten presenteerden de afgelopen weken de contouren van hun plannen met een basisinkomen. Zij lijken een radicale vernieuwing van het systeem van uitkeringen en re-integratie voor te staan en willen experimenteren met een basisinkomen; met gratis geld voor uitkeringsgerechtigden. Het is niet zo gek dat gemeentelijke bestuurders met een radicaal alternatief op de proppen komen. Vanaf 1 januari zijn zij verantwoordelijk voor bijna alle mensen in hun gemeenten die langdurig een uitkering hebben. Als zij er niet in goed slagen hun werklozen aan een baan te helpen, draaien ze hier financieel voor op. Doorgaan op de oude weg is geen optie. Dat gaat geld en stemmen kosten.

Zoals dat gaat met vernieuwingen, oogsten de plannen veel kritiek. Critici hebben het vooral over de onbetaalbaarheid en het (verder) uitlokken van luiheid. En de hardwerkende burger draait voor rekening op. Geen woord over de aanleiding van de plannen en het hogere doel om af te rekenen met de huidige praktijk. Bij dezen: alle lof voor uw analyse en initiatief!

Dat gezegd hebbende, voeg ik me toch in het koor der criticasters. Maar met een ander argument. Gemeenten die het verst zijn met hun plannen, proberen het aan de man te brengen door het in de vorm van een wetenschappelijk experiment te gieten. Dat is onlogisch en riskant.

Het is onlogisch, omdat een wetenschappelijk experiment niet tot doel heeft om creativiteit en vernieuwing te stimuleren, maar om het resultaat ervan te bewijzen. Het is riskant, omdat een innovatie die nog niet is uitontwikkeld en nog geen plaats heeft verworven in de samenleving, vanuit de oude referentiekaders zal worden beoordeeld. Het loopt daardoor het risico om vroegtijdig op het ‘innovatiekerkhof’ te belanden.

Dat dreigt ook met het basisinkomen te gebeuren, gelet op de argumentatie van de Utrechtse wethouder: ‘Met de uitkomsten [van het experiment] weten we straks veel meer over de effectiviteit van re-integratie, tevredenheid, uitstroom [uit de uitkering] en de kosten die hierbij komen kijken. Als blijkt dat minder regels hier een positief effect op heeft gaan we kijken hoe we de regels kunnen vereenvoudigen.’

De wethouder wil de resultaten van het experimentele basisinkomen toetsen aan de traditionele criteria. Hiervan is na vele jaren onderzoek gebleken dat ze nauwelijks te meten zijn en vooral bijdragen aan de verdere ontwikkeling van de ‘werklozenindustrie ‘van Bregman.

Hoe dan wel?

Hoewel de keuze van de wethouders voor een wetenschappelijk experiment politiek en maatschappelijk te begrijpen is, dreigen ze hiermee hun eigen ambitie om zeep te helpen. En dat hoeft niet. Er zijn genoeg wetenschappelijke methoden om een vernieuwingsinitiatief te beoordelen, ervan te leren, op te schalen of af te schieten. In een dergelijk project is het zaak om ruimte te geven aan niches, aan niet-traditionele partijen, werkwijzen en criteria. Dan kunnen gemeenten als volgt doen:

1. Daag lokale werkgevers, maatschappelijke organisaties en groepen, in het bijzonder die van uitkeringsgerechtigden, uit om invulling te geven aan het basisinkomen;
2. Betrek individuele creatieve ambtenaren, maar ook criticasters als Hans de Boer, Willem Vermeend en Rick van der Ploeg bij de zoektocht naar vernieuwing;
3. Wees open en nieuwsgierig; geef veel ruimte aan initiatieven en ondersteun deze waar nodig;
4. Formuleer gezamenlijk de criteria voor succes, waarbij vanzelfsprekend ook bestuurlijke criteria als betaalbaarheid en rechtmatigheid kunnen worden meegenomen;
5. Gebruik onderzoek om de ervaringen op te tekenen, te analyseren en te leren, niet (vooral) om af te rekenen;
6. Onderzoek gezamenlijk of en wanneer het moment van opschaling is aangebroken.

Als gemeenten deze weg kiezen, dan kan het experimenteren met het basisinkomen wel eens een historisch kantelmoment worden in de geschiedenis van de Nederlandse sociale zekerheid. Daar roep ik alle wethouders in Nederland toe op. Go wethouders, go!

Hans Bosselaar is onderzoeker en managing director van het Talma Instituut voor onderzoek naar werk, zorg en welzijn van de Vrije Universiteit in Amsterdam.

Afbeelding: TaxRebate.org.uk (Flickr creative commons)

Dit artikel is 3457 keer bekeken.

Reacties op dit artikel (13)

  1. Leuk idee, maar ik weet zeker dat geen enkele gemeente geld genoeg heft om een experiment met een basis inkomen te betalen.

    Basis inkomen (het idee) gaat ervan uit dat IEDEREEN die uitkering krijgt. Dus ook mensen met een inkomen.

    Als je daarentegen alleen denkt aan het invoeren van een basisinkomen voor uitkerings gerechtigden, dan nodig je een ieder uit om een uitkering aan te vragen.

    Hoe denken overigens deze gemeenten hun gelijk (het basisinkomen voor uitkerings gerechtigden) te verklaren aan mensen met een laag inkomen uit werk alleen? Is het rechtvaardig voor deze grote groep mensen dat mensen DOOR een basisinkomen, met aanvullend werk, veel meer krijgen als deze groep mensen?

    Er is maar een echte proef met een basis inkomen, en dat is invoeren voor IEDEREEN. Al het andere is bevoordelen van een groep uitkeringsgerechtigden ten koste van anderen.

  2. Wéér een jubelend artikel over het Basisinkomen. Wéér zonder een bedrag te noemen dat mensen boven de 18 jaar per persoon per maand zouden moeten gaan ontvangen! Hoe kun je dan in vredesnaam berekenen of het überhaupt betaalbaar is voor de Nederlandse economie! Een alleenstaande ouder / alleenstaande krijgt 1 Basisinkomen en het is enorm belangrijk hoe hoog / laag dat inkomen zal zijn, mede omdat ALLE toeslagen bij een Basisinkomen zouden moeten gaan verdwijnen om het systeem betaalbaar te maken! Wil je meer inkomen verwerven dan zul je bij moeten gaan werken. Maar : zitten werkgevers te wachten op véél mensen die alleen maar parttime willen werken? Tot nu toe heb ik geen enkele reactie van werkgevers daarop gezien. Ook weet nog niemand hoeveel belasting mensen moeten gaan betalen over die extra inkomsten. Tenslotte moet er bij het Rijk geld binnen komen om het Basisloon te kunnen betalen. Zolang die zaken niet bekend zijn zeg ik : Basisinkomen : NEE!!

  3. Experimenteren is feitelijk niet nodig. Het geeft weer onnodige kosten. Ik bedoel, experimenteren in een verzadigde arbeidsmarkt is een vrij zinloze exercitie. Je niet realiseren dat er een massawerkloosheid heerst en deze alleen maar exponentieel zal toenemen met de automatisering van banen duidt op de psychiatrische ziekte derealisatie.

    Het is overduidelijk dat de besparingen op het bijstandscontrole- en reïntegratieapparaat veruit de uitkeringskosten van een regelarme bijstand/’basisinkomen’ zullen overtreffen, want een Regelarme Bijstand als opstap naar het Leefbaar Basisinkomen over heel Nederland bespaart de belastingbetalers 15 miljard per jaar. Dus, regelarm bijstandsinkomen, go wethouders, go!

  4. Is de betaalbaarheid van het basisinkomen de grootste vraag nu? En het niet kunnen bereken direct een rede om het hele idee af te schieten? Ik maak me zorgen over een verdere stijging van de werkloosheid de komende jaren. Veel bedrijven zullen verder bezuinigen en werknemers die niet of niet makkelijk meekomen of waarvan banen geautomatiseerd worden, worden in grote getale ontslagen. Wat betekent het voor onze maatschappij als meer dan een miljoen mensen straks structureel aan de kant staan? Alle reden om komende jaren volop te experimenteren met allerlei manieren om mensen betrokken te houden bij de maatschappij. Werk is hiervoor cruciaal. Dat een basisinkomen hierbij kan helpen blijkt al uit het Mincome program. Dus laat maar komen dat basisinkomen!

  5. De eeuwige negatieve reactie: het is niet betaalbaar, wat krijgt iedereen dan……

    Nu worden allerlei subsidies rondgepompt, zinloze exercities om mensen aan een baan te helpen, dure instanties die mensen moeten voorzien van toeslagen, subsidies etc. Dat kan allemaal overboord als iedereen een basisinkomen heeft.
    Voordeel is dat er een betere herverdeling van werk komt omdat men zelf zijn tijd in kan delen zonder het zwaard van inkomen te vrezen. Mensen worden dan relaxter en gelukkiger. Mensen hebben meer tijd voor hun kinderen, moestuintje etc. Mensen gaan hun leven zinvoller indelen 🙂

  6. Natuurlijk is het héél belangrijk hoe het financiële plaatje eruit gaat zien!! Tot nu toe heb ik bedragen gelezen van € 600 tot € 1500 per persoon boven de 18 per maand. Reken de vaste lasten (huur, gas, water, elektra, zorgkosten, enz.) eens uit ZONDER huurtoeslag, zorgtoeslag, kindtoeslagen enz. Volgens de Basis Inkomen Partij (de BIP) zouden mensen p.p. € 1500. Echter : voor alleenstaande ouders met een paar kinderen en alleenstaanden pakt € 1500 per maand zonder toeslagen héél anders uit dan voor een echtpaar met bijv. 2 kinderen boven de 18 jaar die 4x € 1500 = € 6000 per maand zouden krijgen. Dus kom me niet aan met het verhaal dat het niet belangrijk is ! Bij € 1000 p.p.p.m. is de toestand nog véél rampzaliger voor een alleenstaande ouder, die dan niet eens de vaste lasten kan betalen, laat staan eten, kleding, enz. Ook het verhaal : moet je maar goedkoper gaan wonen is flauwekul, want die woningen zijn er lang niet voldoende. Verder heb ik regelmatig gelezen : dan moet je maar gaan samenwonen. Het credo van het basisinkomen is “Meer persoonlijke vrijheid” maar tegelijkertijd mensen dwingen samen te gaan wonen??

    Natuurlijk ontken ik niet dat met het huidige systeem veel geld onnodig wordt rondgepompt en daar gauw een eind aan moet komen.

    Dat laat onverlet dat zolang er niet bekend is hoeveel geld mensen zouden moeten ontvangen bij een Basisinkomen de plannen slechts dromen zijn.

  7. Blijkbaar geldt voor het basisinkomen wat volgens Bush voor de war on terror gold: je bent ervoor of je bent de vijand. Ook ik maak me grote zorgen over de werkloosheid, en met name over de houding van politiek-economische kopstukken (zoals mevr. Hamers van de SER die laatst bij een congres mompelde dat de werkloosheid nu wel min of meer opgelost is nu de economie weer groeit). Maar als je tegen de werkloosheidsindustrie bent hoef je toch niet vanzelf voor het basisinkomen te zijn. Ik denk dat er alle reden is om een heel scherpe analyse van de werkloosheid te maken (ik doe een dappere poging in Pakkenproletariaat, destijds besproken op sociale vraagstukken) en vandaar uit heel rustig te kijken wat we nu precies willen: een nieuw verdelingssysteem van geld (waaronder dus ook al het ‘foute’ geld dat nu verdiend wordt middels uitbuiting, uitputting en uitstel van betaling), een nieuw verdelingssysteem van werk – ongeacht de zin ervan – of een solide economisch systeem dat ons in staat stelt een mooi leven te hebben.
    De vraag moet niet zijn of je voor je lol werkt of niet, maar hoe we zinvol werk zo verdelen dat we er samen welvaart en welzijn mee verdienen. Daar zijn ongetwijfeld minstens 12 oplossingsrichtingen voor te verzinnen, en het basisloon is waarschijnlijk niet de beste richting. Waarmee ik dus niet beweer dat we ‘dus’ maar op de oude manier door moeten. We moeten uit de welis-nietes-kramp en gewoon open gaan kijken en nadenken over een echt plan.
    Een ‘regelluwe’ bijstand is misschien helemaal niet zo’n verkeerd idee. Maar je zou ook kunnen beginnen bij de vraag welk werk echt gedaan moet worden (in het verpleeghuis bij voorbeeld) en met welke banen beter kunt ophouden omdat ze ons arm maken.

  8. De kern van Hans zijn betoog is om een idee van wethouders op een wetenschappelijk correcte wijze “te beoordelen, ervan te leren, op te schalen of af te schieten.” De voorgaande reacties vormen een krachtige onderbouwing van zijn pleidooi.

  9. Als het basisinkomen als doel moet hebben de werkeloosheid tegen te gaan en minder “luie mensen” te produceren, snap ik niet helemaal hoe dat moet gaan gebeuren. Dit lost het probleem toch niet op?

  10. Niet vergezeld laten gaan van een wetenschappelijk experiment, het IS een experiment, en dan kan je dat het beste wetenschappelijk aanpakken. Uitgaande van het resultaat kun je dan zien of de aanpak vernieuwend werkt. Geen enkele innovatie is uitontwikkeld. Juist met de resultaten van het onderzoek kun je goed onderbouwd verder met ontwikkelen van het plan. Beoordeling gebeurt zoals altijd vanuit de huid[ge denkkaders. Daar horen ook de resultaten van eerdere experimenten met basisinkomen bij en de resultaten van de tijd voor de maakbaarheid van de mens, de bijstandsontvangende mens.
    Perioden van controle en vertrouwen wisselen elkaar al heel lang af. Dat zie je bijvoorbeeld terug in bedrijfsmanagementfilosofieën. Dat zie je hier nu ook weer. De beoordelingskaders zijn dus veel breder dan alleen het controledenken van de afgelopen tijd.

    Dan de tips: Ik ga ervan uit dat juist vanwege de keuze van de wetenschappelijke benadering uw punten al worden meegenomen. Lijkt mij niet meer dan logisch.

  11. Stel dat we Basisinkomen geregeld hadden, welke zaken zouden dan opgelost moeten zijn:
    eenvoudige betaalbare huisvesting, wanneer komen nieuwkomers in aanmerking, welke belastingtarieven zijn nodig en haalbaar, moet er toch extra bedrag komen voor gehandicapten of willen we weer volksgezondheidszorg, kunnen we dan wel zwartwerken en uitbuiting tegengaan, hoe organiseren we inspraak bij besteding van belastinggelden lokaal en mondiaal, fatsoenlijk personeels- en scholingsbeleid.
    Basisinkomen heeft vele voordelen maar er moeten dan net zo goed als nu nog heel veel maatschappelijke problemen aangepakt worden dus laten we BI vooral als denkmodel gebruiken om politieke prioriteiten te kunnen stellen!

  12. Het basisinkomen: uitkomst of utopie?
    Samenvatting
    Op basis van literatuuronderzoek geeft Vacatures.nl een overzicht van de belangrijkste voor- en tegenargumenten in de discussie over het basisinkomen, een onvoorwaardelijke uitkering die door de overheid aan alle burgers wordt verstrekt. Daarnaast wordt de stand van zaken van de eerste Nederlandse initiatieven onderzocht.

    Voorstanders wijzen vooral op succesvolle experimenten met het basisinkomen in Canada en de VS, waarbij schoolprestaties verbeteren, het aantal ziekenhuisopnames terugloopt en de afname van de arbeidsparticipatie beperkt is. Bovendien ontstaat er een vruchtbare grond voor ondernemerschap en worden mensen die in de huidige situatie een uitkering zouden ontvangen, niet langer ontmoedigd om te werken (bij afwezigheid van een armoedeval). Ook de toenemende automatisering is een reden om in elk geval te experimenteren met het basisinkomen, aangezien steeds meer beroepen hierdoor in gevaar komen.

    Het belangrijkste tegenargument wordt gevormd door de kosten voor een basisinkomen. Berekeningen lopen enigszins uiteen, maar het verwachte tekort bedraagt tussen de 30 en 40 miljard euro. De enige manier om dit te kunnen bekostigen, lijkt een nog hogere belasting voor de hogere inkomens. Tegenstanders zijn bovendien bang dat de prikkel om een opleiding te volgen wordt weggenomen. Daarnaast zijn er principiële bezwaren: zo vindt premier Rutte het geen taak van de overheid om te zorgen voor een inkomen voor alle burgers. En dan is er nog de vraag hoe rechtvaardig het is als iedereen hetzelfde bedrag krijgt toegewezen. Zo kan de één, bijvoorbeeld als gevolg van een handicap, veel meer geld nodig hebben om een bepaalde levensstandaard te bereiken dan de ander.

    Inmiddels hebben 47 Nederlandse gemeenten aangegeven belangstelling te hebben in een proef met het basisinkomen, in de meeste gevallen alleen voor mensen die op dit moment een bijstandsuitkering ontvangen. Voor een definitieve afweging omtrent het basisinkomen zal er op grotere schaal geëxperimenteerd moeten worden. De plannen van de 47 gemeenten zijn een stap in die richting.

    Bronvermelding bij opname
    Neemt u dit artikel over op uw website, vermeld dan ook de bron (inclusief link naar Vacatures.nl).

    Over Vacatures.nl
    Vacatures.nl brengt werkgevers en werknemers bij elkaar. Met meer dan 90.000 vacatures, ruim 800.000 bezoekers per maand en meer dan 7500 aangesloten bedrijven is Vacatures.nl een van de grootste vacaturesites van Nederland. Wij helpen werkzoekenden aan werk, op eenvoudige en doeltreffende wijze. Met slim ontworpen zoektechnologieën en deskundig advies bieden we ondersteuning bij iedere carrièrestap, van oriëntatie tot onderhandeling.
    Meer informatie
    Voor meer informatie over dit onderzoek kunt u contact opnemen met:
    Patrick van Gelder
    Researcher Vacatures.nl
    patrick@vacatures.nl

  13. Ook ik neem 6 november deel aan het Nationaal Laboratorium “Burgers, buitenlui en beleidsmakers” in Lab 2. onder de noemer: Ingrediënt 1. Verantwoord Anders
    Dit wordt boeiend !
    Volgens Ad Planken / Vereniging Basisinkomen, Ingrediënt 2.:
    ‘Zonder basisinkomen geen participatiesamenleving’ De focus op betaalde arbeid en het onderscheid tussen werkenden (wel productieven) en niet werkenden
    (niet productieven) staat de echte participatiesamenleving in de weg.
    De bijbehorende vraag: Draagt invoering van een basisinkomen bij aan het realiseren van een samenleving waaraan iedereen naar vermogen kan en mag
    bijdragen?
    Volgens mij moeten we vooral aandacht hebben voor ‘die focus’, hoe hebben we het met elkaar georganiseerd ? Nie zo best dus !
    Daarom kom ik met een alternatief, ’n poging om te komen tot een andere economische orde. Namelijk methet burgerinitiatief ‘In Brabant doen we het Verantwoord Anders’ wat zich door de onderlinge wisselwerking van
    de deelprojecten, zal voegen tot een complementair systeem. Het is de verbindende schakel om het herstel van onze economische huishouding op sociaal, ecologisch en financieel gebied mogelijk te maken.
    Het draagt bij aan hervorming van de democratie binnen het sociale domein breed, stimuleert de transitie naar een duurzame en solidaire economie met
    integraal stedelijk voedselbeleid en vormt de énige juiste bedding voor de invoering van een onvoorwaardelijk basisinkomen.
    Want bruikbare alternatieven sociale zekerheid breed, (b.v. een experiment met ’n basisinkomen ) hoe indrukwekkend ook, kunnen niet ‘ademen’ binnen ons huidige economische systeem.

    Lees er meer over op http://www.verantwoordanders.nl (met enkele dagen up to date)

Geef een antwoord

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd.