Steun jongeren bij online experimenteren met liefde en seks

Jeugdidool Bilal Wahib werd aan de schandpaal genageld na zijn grensoverschrijdende gedrag op internet. Waar het weinig over ging is hoe jongeren, door experimenteren en leren van fouten, online respectvol en positief met elkaar kunnen omgaan. Terwijl juist dit zo belangrijk is in hun seksuele vorming – ook in die van Wahib.

Het was het gesprek van de dag: acteur, muzikant en presentator Bilal Wahib die een minderjarige jongen in een livestream op Instagram uitdaagde zijn geslachtsdeel te laten zien in ruil voor geld. Na een korte aarzeling ging de jongen overstag voor de ogen van duizenden kijkers. Het geld heeft hij uiteraard nooit gekregen, de jongen was volgens Bilal in een slechte grap getuind.

Dit voorval toont dat er nog een wereld te winnen valt rondom het versterken van de online weerbaarheid van jongeren. In online contact zoeken jongeren grenzen op zonder zich bewust te zijn van de gevolgen. Ook voor een tweeëntwintigjarige jongen zoals Bilal kan het nog moeilijk zijn om de langetermijngevolgen in te zien van een misplaatst machtsspel dat op het moment zelf een kick geeft. Inmiddels is Bilal publiekelijk breed veroordeeld voor zijn domme en schadelijke actie, maar hebben we het nog te weinig gehad over hoe we ervoor kunnen zorgen dat jongeren online op een positieve en respectvolle manier met elkaar omgaan. Niet alleen jongeren zelf, maar ook de volwassenen die hen begeleiden zijn immers verantwoordelijk voor het creëren van een sociale omgeving die veilig is én ruimte biedt om te experimenteren.

Het versterken van online weerbaarheid moet verder reiken dan het voorkomen van risico’s, zoals seksueel grensoverschrijdend gedrag. Wil je jongeren écht weerbaar maken dan zul je moeten aansluiten bij hun online belevingswereld, want die hoort er nou eenmaal bij.

Online seksualiteit heeft twee kanten

Dat de seksuele en relationele ontwikkeling van jongeren zich tegenwoordig deels online voltrekt zal niemand verbazen. Het internet en sociale media bieden een breed scala aan mogelijkheden voor jongeren om te experimenteren met seks en relaties, bijvoorbeeld via sexting, sexy selfies, online dating en porno. Bovendien vinden jongeren hun informatie over seksualiteit vaak online. In de pedagogische begeleiding van jongeren wordt vooral gefocust op online risico’s zoals van sexting (het online delen van seksueel getinte berichten), grooming (digitaal kinderlokken), online exposure (het zonder toestemming verspreiden van seksueel getinte beelden of berichten) en shaming (publiekelijk vernederen).

Die focus op risico’s is deels te verklaren door de verhalen in de media waarin het mis is gegaan. Met als uiterste het hartverscheurende verhaal van de dertienjarige Desteny uit Amsterdam die medio januari een einde aan haar leven maakte na slachtoffer te zijn geworden van exposure.

Uit promotieonderzoek van Marijke Naezer [1] naar de ervaringen van jongeren zelf komt een diverser beeld naar voren. Online seksualiteit heeft ook plezierige kanten, niet alles moet geproblematiseerd worden. Uit internationaal onderzoek [2] blijkt zelfs dat seksuele voorlichting die enkel gericht is op de negatieve kanten van seksualiteit minder effect heeft. Om te weten wat je niet wilt, is juist belangrijk om ook te weten wat je eigen wensen en grenzen zijn.

Ook interesse tonen in positieve online ervaringen

Het is daarom belangrijk dat ouders niet alleen met hun kinderen praten over wat ze niet mogen doen, maar ook interesse tonen in de ervaringen met seksualiteit en relaties die ze online opdoen. Zo kunnen ze hen zelfvertrouwen en kennis van de eigen wensen en grenzen meegeven. Maar we kunnen niet alleen ouders hiervoor verantwoordelijk houden. Vaak zijn ouders de laatsten met wie jongeren het over seksualiteit en relaties willen hebben. Scholen zijn wettelijk verplicht aandacht te besteden aan seksuele vorming. Uit onderzoek van Rutgers [3] blijkt echter dat middelbare scholieren dit onderwijsonderdeel beoordelen met een 5,5, onder andere vanwege de geringe aandacht voor hun online belevingswereld.

Wij denken dat professionals die jongeren in hun vrije tijd begeleiden, zoals jongerenwerkers, straathoekwerkers en buurtsportcoaches, een belangrijke aanvullende rol kunnen spelen. Zij staan dichtbij de leefwereld van jongeren, hebben vaak inzicht in de interacties die zich voordoen op het gebied van seks en liefde en hebben daardoor ook een directe ingang om het gesprek aan te gaan.

Experimenteren en leren van fouten hoort erbij

Het wordt tijd dat we veel vaker een open gesprek voeren met kinderen en jongeren over seksualiteit en relaties, wensen en grenzen, online en offline. Om dit te kunnen doen moeten opvoeders thuis, op school en op straat hun schroom voorbij. Als we alleen achteraf met het vingertje wijzen naar jongeren die een grens over gaan zijn we immers te laat. Kunnen experimenteren en leren van je fouten hoort ook bij een gewone, positieve seksuele ontwikkeling.

Daar moeten jongeren dan wel de ruimte voor krijgen, door goed geïnformeerd te worden en onder begeleiding gewenst en ongewenst gedrag te kunnen benoemen. Zouden we Bilal daarom niet de kans moeten geven om zijn fouten publiekelijk recht te zetten, in plaats van een algehele boycot? Bijvoorbeeld door hem onder goede begeleiding op scholen en in jongerencentra het gesprek aan te laten gaan over consent, schadelijke groepsdruk, het maken van morele keuzes en het nemen van je verantwoordelijkheid voor veilige online interacties. Daarmee sluiten we aan bij de leefwereld van jongeren én laten we hen zien dat een leeftijdsgenoot die in de spotlights staat niet alleen straf verdient, maar ook van zijn fouten mag leren.

Mai Groenevelt en Marte Wiersma zijn onderzoeker bij het lectoraat Jeugd en Samenleving aan de hogeschool Inholland. Femke Kaulingfreks is er lector Jeugd en Samenleving.

 

Noten:

[1] Naezer, M. (2018). Sexy adventures: An ethnography of youth, sexuality and social media. Dissertation. Nijmegen: Radboud University.

[2] Kettrey, H.H. (2018) 'Bad Girls' Say No and 'Good Girls' Say Yes: Sexual Subjectivity and Participation in Undesired Sex During Heterosexual College Hookups, Sexuality & Culture, 22:685-705.

[3] Cense, M., De Grauw, S.,& Vermeulen, M. (2019). Gewoon, het taboe eraf halen. Wat leerlingen willen van seksuele vorming. Utrecht: Rutgers.

 

Foto: Eelke (Flickr Creative Commons)